De progressieve radicaal heeft het in zijn diagnose van de staat van de wereld bij het rechte eind. De wereld is afschuwelijk ongelijk. Kinderen komen om van honger terwijl techmagnaten laveren op 30-metere lange privéjachten. Overvloeden aan voedsel worden geëxporteerd uit landen die het nodig hebben, en ingevlogen in landen waar het fenomeen verhongering plaats heeft gemaakt voor morbide obesitas. Men kan zich enkel met deze afschuwelijke werkelijkheid verevenen door een combinatie van oogkleppen en een staaltje mentale gymnastiek van olympisch niveau.
Want het oplossen, dat kan je niet. Maar daar is de progressieve radicaal. Aangestuurd door zijn solide morele kompas, probeert hij ons uit onze paralysie te schudden, ons te herinneren aan de wreedheid waar wij compliciteit aan zijn, en een wanhopige oproep te doen aan wat er nog over is van onze moraliteit.
Tekortkomingen van de progressieve radicaal
Maar helaas laat hij daarbij in zijn indrukwekkende morele enthousiasme twee dingen na: historisch perspectief en realiteitszin. Ten eerste laat hij het feit dat de staat van de wereld niet zo lang geleden nog vele malen erbarmelijker was, en dat hij al een poosje in een opwaartse trend zit (die ook nog eens lijkt te versnellen) terzijde. Dat is niet te zeggen dat alles alleen maar beter wordt. Ten eerste gaan trends met horten en stoten, en is er nooit garantie dat ze zich in positieve richting door zullen blijven trekken. De laatste paar decennia, bijvoorbeeld, neemt de ongelijkheid in veel landen weer toe. Het is ook niet te zeggen dat zich geen nieuwe problemen voor doen. Bij uitstek een nieuw probleem waar ik op doel is natuurlijk klimaatverandering.
Ten tweede bekommert de progressieve radicaal zich niet om pragmatisme. Er is maar één oplossing, en dat is het huidige systeem omverhalen. Want het systeem is de kern van het probleem. Of er in de ruïnes van het systeem wél een oplossing zal liggen, wordt niet over gerept. Dat maakt ook niet uit, want dat systeem moet in ieder geval onderuit. Zodra dat is geschieden, zien we wel verder.
Verbetering
Waren het niet dat we de staat van de wereld al een tijdje grosso modo verbetert, dan had de progressieve radicaal hierin gelijk. Net zoals dat de Franse revolutionairen gelijk hadden in hun omverwerping van de Franse aristocratie. Onder dat systeem, schijnt er namelijk niet veel verbetering te zijn getoond. Progressief radicalisme kan werken in crises, wanneer er genoeg hopeloze en uitgebuite mensen te mobiliseren zijn om het systeem daadwerkelijk om zeep te helpen. In tijden waarin er simpelweg niet een dergelijke kritieke massa te mobiliseren is, zijn de kreten van de progressieve radicaal niet meer dan woorden in de wind.
In het huidige systeem, zien we wél verbetering. Zoals gezegd, met horten en stoten. Velen beargumenteren, zeer overtuigend, dat het systeem de afgelopen decennia een verkeerde draai heeft genomen. Als dat zo is, dan is wat ons te doen staat, het systeem te hervormen.
Maar de progressieve radicaal is er niet op uit tot compromissen te komen. De verleiding van het progressieve radicalisme zit hem erin een hoopje moraliteit voor zichzelf te redden. De beloning is zalving van de eigen geest, en respect van anderen.
Contraproductief
Dat zou allemaal goed en wel zijn, waren het niet voor de schade die de progressieve radicaal onbedoeld aanricht aan het progressieve doel. Zijn radicalisme vervuilt namelijk het water van het progressieve kamp. Het geeft de verdedigers van het systeem – die het zeker niet vernietigd, maar óók niet hervormd willen zien – de gelegenheid om de progressieven als geheel af te doen als gevaarlijke extremisten. Dat is wat de progressieve radicaal niet alleen non-productief, maar contraproductief maakt; een saboteur van zijn eigen zaak.
Het idee dat de meest radicale bevechter van onrecht júist de bestrijding van onrecht in de weg kan zitten, is net zo paradoxaal als het idee dat hebzucht in een (gereguleerde) vrije markt kan leiden tot collectief goed. En toch kloppen deze ideeën. De wereld is complexer dan goed valt uit te leggen. Complexer dan ons gevoel voor moraliteit kan verteren. En het laatste wat we moeten doen is ons overgeven aan de complexiteit. Dat geeft slechts gelegenheid aan zij die van de complexiteit gebruik willen maken (denk bijvoorbeeld aan de bankiers die van financiële complexiteit gebruik maken). Toch moeten we de morele zalving van het progressieve radicalisme weerstaan, opdat we een realistische aanval kunnen maken op de verdedigers van onrecht, en het systeem op positieve wijze kunnen hervormen.